Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΕΥΒΟΙΑ

Πόλεις στο Τυρρηνικό Πέλαγος

Η Κύμη (Cuma), είναι η παλαιότερη αποικία του παρόντος εποικισμού. Ίσως να είναι και η σπουδαιότερη, αφού το αλφάβητό της, το αποκαλούμενο Κυμαϊκό, υιοθετήθηκε αυτούσιο από τους Ρωμαίους και είναι γνωστό μέχρι σήμερα ως Λατινικό (είχε όλα τα γράμματα της λατινικής αλφαβήτου πλην των «W», του «G» και του «ο»). Ιδρύθηκε από Κυμαίους, Ερετριείς και Χαλκιδείς κατά το 775 π.χ., με οικιστή τον Μεγασθένη και τον Ιπποκλή από πλευράς Κυμαίων. Οι Κυμαίοι εποίκησαν και το απέναντι νησί, τις Πιθηκούσες. Η πόλη αναπτύχθηκε ραγδαία και έγινε πρότυπο η κάθε οικονομική και πνευματική δραστηριότητα της προς τους γειτονικούς Λατίνους, με αποκορύφωμα την υιοθέτηση του Κυμαϊκού αλφάβητου από του Λατίνους.

Η μεγάλη ευημερία της γρήγορα οδήγησε σε υπερπληθυσμό, με αποτέλεσμα οι Κυμαίοι να δημιουργήσουν νέες πόλεις, όπως τους Πύργους, βόρεια της Ρώ­μης, την Παρθενόπη, την Δικαιάρχεια (σημερινό Ποτσουόλι) κ.λ.π. Σε όλες αυτές τις πόλεις σώζονται αρχαία ευρήματα αδιάψευστοι μάρτυρες του μεγαλείου της Μεγάλης Ελλάδας.

Οι Κυμαίοι εγκαταστάθηκαν επίσης και στα απέναντι νησιά, τις Πιθηκούσες (Iscia), Κάπρεα (Capri), Πόντια (Ponza) και Πανδάτειρα (Ventonene).

Στους Κυμαίους πιθανόν να οφείλεται και η παλαιότερη μέχρι σήμερα επιγραφή της ελληνικής γλώσσας, γραμμένη με το κλασσικό ελληνικό αλφάβητο, που βρέθηκε στην Γαβία, πόλη που γεννήθηκαν ο Ρωμύλος και ο Ρέμος (Osteria del osa) και χρονολογείται το 770 Π.χ.

Νότια της Κύμης βρίσκεται η Νεάπολη, γνωστή μεγαλούπολη σήμερα με το όνομα Νάπολη. Κτίστηκε στους πρόποδες του Βεζούβιου από τους Κυμαίους της ιταλικής Κίψης, και τους Ροδίους, αρχικά με το όνομα Παρθενόπη. Αργότερα εγκαταστάθηκαν στην πόλη και Χαλκιδείς, οι οποίοι ονόμασαν το προάστιο τους Νέα πόλη, σ' αντιδιαστολή με την Παλαιό-πόλη που ήταν η Παρθενόπη. Από το 328 Π.χ. κατακτήθηκε από τoυς Ρωμαίους, χωρίς σοβαρές επιπτώσεις για τον ελληνικό πληθυσμό της και έγινε το μεγαλύτερο πνευματικό κέντρο της Ιταλίας, αφού όλοι οι Ρωμαίοι συνέρρεαν στην Νεάπολη για να σπουδάσουν στα περίφημα ελληνικά σχολεία της. Εδώ έζησε και ο μεγάλος Ρωμαίος ποιητής Βιργίλιος, που τάφηκε στον λόφο Παυσίλυπον. Μετά από μικρή παρένθεση γοτθικής κατοχής κατά τον 50 μ.χ. αιώνα, ο στρατηγός Βελισάριος, την επανένταξε στο Βυζαντινό κράτος το 536. Στις αρχές του 8^ου αι μ.χ., ο πάπας Γρηγόριος Γ, οργάνωσε συνομωσία και απομάκρυνε την εξουσία των βυζαντινών από την πόλη, η οποία ανακήρυξε ανεξαρτησία, με επικεφαλής Δούκα που εκλέγονταν. και η οποία ανεξαρτησία διάρκεσε 400 χρόνια, μέχρι την κάθοδο των Νορμανδών τον 12^ο αιώνα..

Το Ρήγιο κτίστηκε το 717 Π.χ. από του Χαλκιδείς και ταυτόχρονα εποικίστηκε και από Μεσσηνίους. Οι­κιστές ήταν ο Κυμαίος Περιήρης και ο Κρατιμένης ο Χαλκιδεύς. Το όνομα προέρχεται από την λέξη «Ρήγ­μα», μιας και κτίστηκε ακριβώς πάνω στο ρήγμα που χωρίζει την Σικελία από την Καλαβρία. Το 495 έφτασε στο αποκορύφωμα της δόξας του και άπλωσε την κυ­ριαρχία του και στην Σικελική πόλη Μεσσήνη. Το 387 καταστράφηκε από τους Λοκρούς, αλλά ξανακτίστηκε σύντομα. Γνώρισε μεγάλη ακμή στο εμπόριο και στα γράμματα, καθώς στην πόλη αυτή έζησαν και δημιούρ­γησαν ο Πυθαγόρας, ο ποιητής Ίβυκος ο ιστορικός Ίππυς και ο Γλαύκος Ρηγίνος, πυθαγόρειος φιλόσο­φος και μεγάλος μουσικός, εφευρέτης του «Χαλκεόφω­ντος»). Διατηρήθηκε ως μεγάλη πόλη καθ' όλο το βυζα­ντινό μεσαίωνα, και την γερμανική κατοχή. Η σύγχρο­νη πόλη κτίστηκε ακριβώς πάνω στην αρχαία γι' αυτό και δεν έχουν έρθει πολλά ευρήματα στο φως.

Από την αρχαία εποχή διασώθηκαν τα ερείπια ενός ναού Ιωνικού ρυθμού, αρκετά αγάλματα αγγεία κ.λ.π, αλλά και προγενέστερα ελληνικά ευρήματα που δεί­χνουν την ύπαρξη μητριαρχίας στην Μινωική πόλη που προϋπήρχε από την Γ' χιλιετία στην περιοχή.

Η Σικελία είναι η περιοχή στην οποία έζησε σημα­ντικό μέρος της ζωής του ο Πλάτων και στην οποία θέ­λησε να εφαρμόσει τις ιδέες του για την ιδανική πλατωνική πολιτεία.

Στον αποικισμό της Σικελίας στην αρχαϊκή εποχή, που αρχίζει τον 80 π.χ. αιώνα, πρωτοστάτησαν κι εδώ οι Ευβοείς, οι Ρόδιοι και οι Μεγαρείς.

Η Χαλκίδα της Εύβοιας, πόλη πού βρίσκεται ακρι­βώς απέναντι από το Μεσσάπιο όρος της Βοιωτίας, είχε στενότατου ς προϊστορικούς δεσμούς με την περιοχή, αφού από εκεί ξεκίνησαν και οι Πελασγοί Μεσσάπιοι για την Απουλία.

Οι Ευβοείς πρώτοι ιδρύουν την Ζάγκλη το 725μ Π.χ., στο στενό της Σκύλας και της Χάρυβδης, το στενό δηλαδή που χωρίζει την Σικελία από την Καλαβρία. Το όνομα Ζάγκλη ετυμολογείται από την σικελική- πελα­σγική λέξη ζάγκλο = δρεπάνι, εξ' αιτίας του δρεπανοει­δούς σχήματος του κόλπου στον οποίο είναι κτισμένη. Στην Ζάγκλη εγκαταστάθηκαν αργότερα και έποικοι από άλλες πόλεις της Ελλάδας της Σάμου και της Μι­λήτου της Μ. Ασίας, όταν αυτή καταλήφθηκε από τους Πέρσες. Αργότερα, τον 50 π. χ. αιώνα εγκαταστάθηκαν στην πόλη Μεσσήνιοι πρόσφυγες μετά από έναν μεσ­σηνιακό πόλεμο με τους Σπαρτιάτες και η πόλη μετο­νομάστηκε σε Mεσσίνη. Το 396 Π.χ. η πόλη κατα­στράφηκε εντελώς από τους Καρχηδόνιους, αλλά κτί­στηκε σύντομα εκ νέου, από τον Τύραννο Διονύσιο τον πρεσβύτερο. Η πόλη ξανακαταστράφηκε από τον Καρ­χηδόνιο Αμίλκα, και κάποιοι κάτοικοι της Μεσσήνης έφυγαν δυτικότερα, όπου ίδρυσαν την πόλη Τυνδαοί­δα. Σήμερα η σύγχρονη πόλη έχει κτιστεί ακριβώς πά­νω στην αρχαία και έτσι δεν έχουν έρθει πολλά αρχαιο­λογικά ευρήματα στο φως. Όμως όλα τα τοπωνύμιαθυμίζουν Ελλάδα. Τα νησιά του θεού Αίολου, η Πανα­ρέα, το Σαλβατόρε Ντέι Γκρέτσι, ο καθεδρικός της ναός με τα περίφημα ελληνικά ψηφιδωτά, που κτίστηκεαπό Έλληνες στην εποχή των Νορμανδών (1197 μ.χ.) κ.λ.π.

Στο ενδιάμεσο την οδού από Μεσσήνη προς Κατά­νη, βρίσκεται η Νάξος - Tζιαovτίνι, που είναι και η αρχαιότερη πόλη του παρόντος ελληνικού αποικισμού. Την έκτισαν οι Χαλκιδείς το 735 π.χ., με ηγέτη τον θούκλη-Θεοκλή, στους πρόποδες της Αίτνας. Αργό­τερα εγκαταστάθηκαν σ' αυτήν Μεγαρείς και Νάξιοι, οιοποίοι της έδωσαν και το όνομα τους, Το Giardini, που σημαίνει Κηπούπολη, προστέθηκε στο Νάξος σήμερα, εξ αιτίας των θαυμάσιων και ξακουστών κήπων και πάρκων της πόλης. Το 476 π.χ., οι κάτοικοι της Νάξου διώχτηκαν από τον Τύραννο των Συρακουσών Ιέρωνα. Επανήλθαν όμως αργότερα και παρέμειναν πιστοί σύμμαχοι των Αθηναίων. Το 413, όταν η σικελική εκστρα­τεία του πελοποννησιακού πολέμου έληξε με νικητή τη Σπάρτη και τις Συρακούσες, ο τύραννος των Συρακου­σών Διονύσιος κυρίευσε. την πόλη. Τότε αρχίζει και η παρακμή της πόλης με νέες μεταναστεύσεις προς άλλες πόλεις αλλά και την σικελική ύπαιθρο. Από την παλαιά Νάξο, με την μεγάλη αύξηση του πληθυσμού της κτί­στηκαν οι πόλεις - αποικίες Ταυρομένιο (Ταορμίνα),η Κατάνη, οι Λεοντίνοι, η Καλλίπολη και η Εύβοια (Eubati σήμερα). Σήμερα είναι γεμάτη αρχαιοελληνικά μνημεία αλλά και σύγχρονα μνημεία αντίγραφα αρχαιοελληνικών, λεωφόρους με ελληνικά ονόματα (λεωφόρος Χαλκίδος, οδός Μεγάρων κ.λ.π,.), συλλόγους φιλίας με την Ελλάδα, αμοιβαίες φιλοξενίες παιδιών τα καλοκαίρια κ.α.

Το Ταυρoμένιo. (Taormina σήμερα), τόπος έμπνευσης, τόσο του μεγάλου Σικελού Νομπελίστα Λουίτζι Πιραντέλο, που συχνά ξυπνούσε μέσα του το ευχάριστο συναίσθημα ελληνικού γονιδίου και υπερηφανεύονταν για την ελληνική καταγωγή του και το ελληνικό επίθετο του ( Πυρ& Άγγελος), όσο και του μεγάλου Γερμανού φιλέλληνα Γκαίτε, που την χαρακτήριζε ωραιότερο σημείο του κόσμου, είναι γνωστό από το περίφημο θέατρο του, χωρητικότητας 15.000 θέσεων. Κτίστηκε το 358 Π.χ. από τους Νάξιους με οικιστή τον Ανδρόμαχο, πατέρα του ιστορικού Τίμαιου. Ανήκε στον χώρο επιρροής των Συρακουσών, μέχρις ότου κυριεύτηκε από τους Ρωμαίους, οι οποίοι όμως την σεβάστηκαν και την ανακήρυξαν σε ομοσπονδιακή πόλη (Civitas Federata). Πέραν του αρχαιοελληνικού θεάτρου και μέρος του ωδείου των ρωμαϊκών χρόνων, τα άλλα αρ­χαία βρίσκονται ακόμα θαμμένα γιατί η σύγχρονη πόλη είναι κτισμένη ακριβώς πάνω στην παλαιά.

Δυτικά και προς την σικελική ενδοχώρα, βρίσκονται σήμερα οι Λεοντίνοι, γνωστοί σήμερα ως Lentini. Πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων και το Μουσείο της δείχνουν την μεγάλη ακμή που γνώρισε, από το 729 Π.χ. που κτίστηκε, στις όχθες του ποταμού Τειρία, στην περιοχή που σύμφωνα με την Οδύσσεια κατοικούσαν οι Λαιστρυγόνες.

Η Κατάνη. ιδρύθηκε την ίδια περίπου εποχή από τους Νάξιο-Χαλκιδείς επίσης, με οικιστή τον Εύαι)')(ο, στην περιοχή του ποταμού Σύμεθου (Simeto σήμερα). Υπέφερε από σεισμούς και καταστροφές από το ηφαί­στειο της Αίτνας, όπου σύμφωνα με την μυθολογία βρίσκονταν ο φοβερός τιτάνας Εγκέλαδος θαμμένος με τον όγκο του βουνού που είχε ρίξει πάνω του η θεά Αθηνά. Η Αίτνα ήταν επίσης και το εργαστήριο του θεού Ηφαίστου. Στην πόλη αυτή νομοθέτησε ο ξακου­στός Χαρώνδας, ο οποίος μαζί με τον Ζάλευκο των Λοκρών έθεσαν τις βάσεις του κατοπινού «Ρωμαϊκού δικαίου». Σήμερα οι αρχαιολογικές ανασκαφές δεί­χνουν την μεγάλη ακμή της πόλης. Φημισμένο είναι το τεράστιο θέατρο της, χωρητικότητας 16.000 θέσεων και άλλοι θησαυροί στο Μουσείο της. Βέβαια, λόγω των συνεχών καταστροφών από την λάβα του ηφαιστείου, πολλά αρχαιοελληνικά αριστουργήματα έχουν κατα­στραφεί στην διάρκεια των 2.700 ετών από ιδρύσεως της.

Δυτικά της πόλης και προς τους πρόποδες της Αίτ­νας, οι Καταναίοι είχαν ιδρύσει την πόλη Ιννίσσα. Αυ­τή η πόλη ήταν τρόπον τινά ο φρουρός και ο ξεναγός του ιερού ηφαιστείου και της νύμφης Αίτνας.

Στην Κατάνη λειτουργεί σήμερα, το δεύτερο μεγα­λύτερο στην Ευρώπη (μετά το Παλέρμο) «Κέντρο Ελ­ληνικών Σπουδών», με τεράστιο ενδιαφέρον από πλευ­ράς των ντόπιων να σπουδάσουν την ιστορία, την γλώσσα και τον πολιτισμό των εξ' αίματος προγόνων τους.

Η πόλη και τα περίχωρατης ήταν κατοικημένα από τον προηγούμενο ελληνικό αποικισμό των Πελασγών και κοντά στο 1200 π.χ. από τους Αιτωλούς και τους Ηπειρώτες, που σπρώχτηκαν στην Ιταλία από την κάθοδο των Δωριέων από την Μακεδονία προς την Πελοπόννησο. Παράλληλα με τους Κορίνθιους, εγκαταστάθηκαν στο νησάκι Ορτυγία και Χαλκιδείς έποικοι, οι οποίοι και έδωσαν το όνομα «Αρέθουσα» στην περίφημη πηγή.

Η Αρέθουσα ήταν νύμφη που την μετέτρεψε ο Δίας σε πανέμορφη πηγή μετά από παράκληση του Αλ­φειού, για να γλυτώσει από το βάσανο του παράφορου έρωτά πού ένοιωθε γι' αυτήν. Όμως ο έρωτας δεν πέρα­σε στον Αλφειό και έτσι η θεά Αφροδίτη μετέτρεψε και αυτόν σε ποταμό στην Πελοπόννησο, ώστε τα νερά του να ενώνονται στο Ιόνιο πέλαγος με τα νερά της Αρέθουσας.

Η ανάπτυξη των Συρακουσών ήταν ραγδαία, ώστε από τον 7ο κιόλας αιώνα ανέπτυξε άλλες τρεις αποικίες στην Σικελία (και πολλές άλλες εκτός Σικελίας), την Άκρα, την Κασμένη και την Καμάρινα. Η ίδια η πόλη ενώθηκε με τα προάστια της Ορτυγίας, της Νεάπολης, της Τύχης, της Αρκαδίας, και των Επιπολών ( η γνω­στή Πεντάπολις) και αποτέλεσε την μεγαλούπολη της περιοχής με χερσαίο τείχος 27 χλμ. που την έζωνε και 800.000 κατοίκους.

Το πολίτευμα της ήταν ολιγαρχικό και οι σχέσεις της με την γειτονική Γέλα, η οποία είχε Τυραννία, ήταν πάντοτε εχθρικές. Η Γέλα ενίσχυσε τους δημοκρατι­κούς των Συρακουσών, όταν αυτοί κατέφυγαν στην Κασμένη και ζήτησαν την βοήθεια του τυράννου Γέ­λωνα να πάρουν την εξουσία των Συρακουσών.