Συνολικές προβολές σελίδας

Τρίτη 5 Ιουλίου 2011

Μια μεγάλη βόλτα στην ζωή της Αιδηψού



by Panagiotis Mitroulias

Το συγκεκριμένο οδοιπορικό στην Αιδηψό, για μένα έχει μια διάρκεια αρκετών δεκαετιών. Είναι η πόλη που γεννήθηκε η μητέρα μου, που ζουν οι στενότεροι συγγενείς μου και περνούσα τις διακοπές των παιδικών μου χρόνων.
Αποφάσισα, ότι ξεκινώντας να γράφω τις ταξιδιωτικές εμπειρίες μου, θα έπρεπε να αρχίσω από εδώ, διότι όσο και αν απομακρύνθηκα αναζητώντας εντονότερες εμπειρίες ζωής και ταξιδιών, αυτά που έζησα και ξέρω για αυτόν τον τόπο δεν είναι το ίδιο πυκνά με οποιαδήποτε άλλο ταξίδι έκανα ή θα κάνω στο μέλλον.

Τα Λουτρά Αιδηψού στον Χάρτη

Τα Λουτρά Αιδηψού αποτελούν δήμο του νομού Ευβοίας και βρίσκονται στο βόρειο τμήμα του δεύτερου σε μέγεθος νησιού της Ελλάδας μετά την Κρήτη.

Το δημοτικό διαμέρισμα Λουτρών Αιδηψού αποτελείται από τους οικισμούς Λουτρά Αιδηψού, Αιδηψό, Ηλια, Μαούνη, Παιδούπολη, Παραλία Αγίου Νικολάου, Πολύλοφο και τη μονή του Αγίου Νικολάου Ηλίων.

Παρότι, το επίσημο όνομα της πόλης συνοδεύεται από τον προσδιορισμό Λουτρά, για να ξεχωρίζει από το χωριό Αιδηψός, η πλειοψηφία γνωρίζει την πόλη απλά ως Αιδηψό.

Η Αιδηψός είναι φημισμένη για τα ιαματικά της λουτρά. Η γεωλογική διαμόρφωση των πηγών της δημιουργήθηκε 20.000 χρόνια πριν.

Οι θεραπευτικές ιδιότητες των νερών της ήταν γνωστές από την αρχαιότητα και αναφέρονται από τον Πλούταρχο, τον Αριστοτέλη και τον Στράβωνα.

Συνολικά στην περιοχή υπάρχουν 80 από τις 752 πηγές θερμών ιαματικών νερών της Ελλάδας. Η θερμοκρασία των νερών ποικίλει από τους 26Ο - 86Ο C.

Ιστορία της περιοχής

Σύμφωνα με τη μυθολογία, η θεά Αθηνά ζήτησε από τον Ήφαιστο να φέρει ζεστό νερό από τη γη για να λούσει με αυτό το μαλλιά του ο Ηρακλής και να αποκτήσει θεϊκές δυνάμεις. Ο Ήφαιστος τότε χτύπησε τη γη στην περιοχή της Αιδηψού και ξεπετάχτηκαν οι θερμές ιαματικές πηγές. Επίσης, ο μύθος αναφέρει ότι ο Ηρακλής επισκεπτόταν τις πηγές πριν από κάθε άθλο του.

Η Ρωμαϊκή περίοδος πρέπει να ήταν μια περίοδος ανάπτυξης για την Αιδηψό. Αυτό μαρτυρούν τα απομεινάρια λουτρών, γνωστά ως οι πηγές του Σύλλα, που υπάρχουν ακόμα και σήμερα πίσω από το παλιό υδροθεραπευτικό κέντρο του ΕΟΤ, όπως και διάσπαρτες επιγραφές και ερείπια αρχαίων κτισμάτων.

Στην ίδια χρονική περίοδο, λέγεται ότι την περιοχή επισκέφτηκε ο στρατηγός Σύλλας και έμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκειμένου να ανακουφιστεί από τους πόνους των ποδιών του.

Λέγεται ακόμα πως την περιοχή είχαν επισκεφτεί Ρωμαίοι αυτοκράτορες όπως ο Αδριανός, ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Καρακάλας, ο Μέγας Κωνσταντίνος και ο Θεοδόσιος.

Στα χριστιανικά χρόνια η Αιδηψός φθίνει και χάνεται. Νέα περίοδος αρχίζει μετά το 1887 με την ανάπτυξη των πηγών. Τον 20Ο αιώνα η Αιδηψός σταδιακά αποκτά φήμη, σταθερούς και διάσημους επισκέπτες. Ανάμεσα τους ο Τσώρτσιλ, ο Ωνάσης κ.α. Μια εποχή που έχει διαμορφώσει τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα της πόλης μέχρι και σήμερα.

Πώς να φτάσεις στην Αιδηψό

Η πόλη απέχει 170 χιλ. από την Αθήνα και 120 χιλ. από την Χαλκίδα. Από και προς τις δύο πόλεις υπάρχουν σταθερά συχνά δρομολόγια ΚΤΕΛ. Δρομολόγια ΚΤΕΛ εκτελούνται από και προς την Αιδηψό και από άλλες πόλεις της Ελλάδας ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες.

Αν ταξιδεύετε από την νότια Ελλάδα ή την Αθήνα μπορείτε να ακολουθήσετε την εθνική οδό μέχρι το ύψος της Αρκίτσας και από εκεί περνάτε απέναντι με το Ferry Boat στο λιμάνι της Αιδηψού.

Αν ταξιδεύετε από την βόρεια Ελλάδα μπορείτε να πάρετε το Ferry Boat από την Γλύφα το οποίο περνάει απέναντι στον Αγιόκαμπο που είναι 10 λεπτά απόσταση από την Αιδηψό.

Προτεινόμενη διαδρομή από νότια Ελλάδα (Χαλκίδα- Προκόπι - Ροβιές - Ήλια - Αιδηψός).

Η διαδρομή στο πρώτο μέρος της έχει αρκετές στροφές, οι οποίες μπορούν να αποτελούν απόλαυση για τον οδηγό, αλλά μπορούν να ταλαιπωρήσουν σημαντικά τους συνεπιβάτες. Όπως και να έχει όμως, με συνετή οδήγηση τα τοπία και η φυσική ομορφιά όλης της διαδρομής θα σας ενθουσιάσουν και αποζημιώσουν. Πέρα από το δύσκολο κομμάτι που περιγράψαμε και δεν ξεπερνά τα 20 χιλ. όλη η υπόλοιπη διαδρομή έχει καλούς, φαρδείς και ομαλούς δρόμους.
Η συγκεκριμένη διαδρομή σας προσφέρει ευκαιρίες για εμβόλιμες επισκέψεις σε μερικά από τα ωραιότερα μέρη της βόρειας Εύβοιας. Π.χ. προσκύνημα στο Όσιο Ιωάννη τον Ρώσο, ο οποίος είναι σημαντικός άγιος για την Εύβοια και πολλοί Ευβοιώτες Γιάννηδες γιορτάζουν στις 27 Μαΐου στο όνομα του - Λίμνη - Αγία Άννα - Μονή Γαλατάκι - Ροβιές - Ήλια - Μοναστήρι Οσίου Δαβίδ κ.α. Κάποιους από τους παραπάνω προορισμούς μπορείτε να τους επισκεφθείτε ερχόμενοι ή επιστρέφοντας. Ακόμα μπορείτε να κανονίσετε μονοήμερες εκδρομές έχοντας σαν βάση την Αιδηψό.

Τι έχει να προσφέρει;

Το προφανές που εδώ και χιλιάδες χρόνια προσελκύει πολυάριθμους επισκέπτες χαρίζοντας τους αναζωογόνηση, χαλάρωση και ίαση είναι τα ιαματικά λουτρά της Αιδηψού, το μεγαλύτερο δώρο της φύσης στην περιοχή.
Ένα ταξίδι στην Belle Epoque της πόλης. O μοναδικός αρχιτεκτονικός χαρακτήρας της Αιδηψού που διαμορφώνεται από τα πετρόκτιστα κτίριά της, σε ταξιδεύει σε μια ξένοιαστη εποχή όπου οι επισκέπτες της είχαν τη δυνατότητα να κάνουν διακοπές και οι κάτοικοι της προσπορίζονταν επαρκές εισόδημα, ώστε να χτίζουν μεγάλα πέτρινα σπίτια, ξενώνες, δημόσια κτήρια και ξενοδοχεία.
Τα πέτρινα σπίτια είναι ξεχωριστά, λόγω του χρώματος της πέτρας με την οποία έχουν χτιστεί. Η πέτρα έχει λατομηθεί από την περιοχή και εμφανέστατα η φύση με την γεωλογική της ιδιαιτερότητα, των ζεστών νερών πλούσιων σε θειάφι και άλλες ουσίες, έχει οξειδώσει τα πετρώματα και τους έχει δώσει μια πολύχρωμη όψη με κύματα καφέ, κόκκινου, ώχρας και ψήγματα άσπρου μαρμάρου.
Χαρακτηριστικότερο δείγμα αυτής της αρχιτεκτονικής είναι το ξενοδοχείο Θέρμαι Σύλλα, το οποίο έχει ανακαινιστεί, επεκταθεί και μετατραπεί σε Spa Hotel 5 αστέρων. Δείτε επίσης, το δημαρχείο, το παλιό ταχυδρομείο και κάποιες οικίες ανάμεσα τους την οικία Αναγνώστου που ανήκει στην οικογένεια της μητέρας μου.
Δυστυχώς η κακώς εννοούμενη εξέλιξη, τουριστική εκμετάλλευση, αλλά και πολλές φορές οι κληρονομικές διαφορές οδήγησαν σε εξαφάνιση μερικά από τα ωραιότερα δείγματα αυτής της αρχιτεκτονικής. Παρ' όλα αυτά η Αιδηψός εξακολουθεί να διατηρεί την ξεχωριστή αρχοντική της εικόνα.

Η Ζωή της Πόλης Χθες & Σήμερα

Στην Αιδηψό κάθε καλοκαίρι συνυπάρχουν οι ντόπιοι, οι παραθεριστές, οι μετανάστες που εργάζονται στον τουρισμό και όλοι αυτοί δημιουργούν κόσμους παράλληλους, που όμως στις καθημερινές τους δραστηριότητες τέμνονται και αλληλεπιδρούν.
Οι παραθεριστές προέρχονται από όλα τα μέρη της Ελλάδας, κυρίως όμως από δυτική Μακεδονία, Θεσσαλία, Αττική, Πελοπόννησο και Κρήτη. Η μεγάλη πλειοψηφία ηλικιακά βρίσκεται μετά τα 60. Προέρχονται από διαφορετικούς επαγγελματικούς χώρους (αγρότες, ελεύθεροι επαγγελματίες, δημόσιοι υπάλληλοι, εκπαιδευτικοί κ.α.), αλλά πλέον έχουν περάσει στη σύνταξη. Τα δεδομένα αυτά δημιουργούν ένα μίγμα από ανθρώπους με διαφορετική προέλευση, εμπειρίες, αξίες και συμπεριφορές που έχουν όμως κάποιους κοινούς παρανομαστές, όπως την διάθεση να χαλαρώσουν, να βελτιώσουν την υγεία τους και να περάσουν καλά.
Το μοναδικό χαρακτηριστικό της μικροκοινωνίας που δημιουργείται κάθε καλοκαίρι στην Αιδηψό είναι πως απομονώνονται διογκώνονται και υπερισχύουν οι παραστάσεις, οι προτεραιότητες και οι αξίες περασμένων γενεών.
Είναι γεγονός πως αλλάζοντας οι κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές συνθήκες άλλαξαν δραματικά οι ανάγκες και οι συμπεριφορές των παραθεριστών. Γι' αυτό θα σας περιγράψω αντιπαραβάλλοντας την εποχή που παρακολουθούσα σαν μικρό παιδί από το '70 και τη σημερινή εικόνα όπως την αντιλαμβάνομαι από τις πρόσφατες επισκέψεις μου.
Οι επισκέπτες της λουτρόπολης ήταν σταθεροί πελάτες που την επισκέπτονταν για πολλά χρόνια και διέμεναν για περίπου ένα μήνα. Η παραθεριστική περίοδος ξεκινούσε από τον Μάιο και διαρκούσε μέχρι τέλος Οκτωβρίου. Ακριβώς λόγω των μακρών διακοπών, αλλά και των διαφορετικών οικονομικών καταστάσεων, οι συνθήκες διαμονής ήταν πολύ διαφορετικές από αυτές που σήμερα θεωρούμε αυτονόητες. Οι ξενώνες είχαν κοινόχρηστη κουζίνα, όπου οι ένοικοι μαγείρευαν και έτρωγαν στα δωμάτια τους για να αποφεύγουν τα έξοδα των εστιατορίων. Επίσης, τα δωμάτια είχαν κοινόχρηστη τουαλέτα. Μάλιστα, όταν άρχισαν να κατασκευάζονται τα πρώτα «Λουξ», όπως αποκαλούσαν τα δωμάτια με ξεχωριστή τουαλέτα, οι ενοικιαστές τα απέφευγαν σαν ακριβά και οι ιδιοκτήτες γκρίνιαζαν για τα έξοδα της επένδυσης.
Τα ωράρια ζωής ήταν πολύ διαφορετικά. Οι παραθεριστές ξυπνούσαν πολύ νωρίς, 5 με 6 το πρωί για να πάνε για τα ιαματικά λουτρά τους. Ακόμα έχω στα μάτια μου την εικόνα των ηλικιωμένων παραθεριστών σκεπασμένων με τα μπουρνούζια τους και τις πετσέτες στα κεφάλια να περπατούν αργά στο δρόμο για το υδροθεραπευτήριο σέρνοντας τις παντόφλες τους.
Μετά το μπάνιο θα άρχιζαν οι προετοιμασίες για το μεσημεριανό φαγητό. Ο σύζυγος αναλάμβανε την λαϊκή, το μπακάλικο ή το κρεοπωλείο για τις απαραίτητες προμήθειες και η σύζυγος, αφού έκανε τις συνεννοήσεις με τις υπόλοιπες κυρίες για το πρόγραμμα και τα ωράρια που θα μαγείρευε η καθεμία, ξεκίναγε τη διαδικασία.
Στον εξοπλισμό της κουζίνας, οι ξενώνες παρείχαν μαγειρικά σκευή, κουζίνες πετρογκάζ και ψυγείο για να βολεύονται όσο το δυνατόν περισσότεροι. Πολύ συχνά οι μαγείρισσες επέλεγαν την εξυπηρετική λύση του φούρνου. Από νωρίς το πρωί παίρνανε ταψιά, προετοίμαζαν τα υλικά και τα παρέδιδαν για ψήσιμο. Το μεσημέρι έβλεπες τον κόσμο να πηγαίνει και να έρχεται με ταψιά με ντομάτες γεμιστές, μπριάμ, κοτόπουλο με χυλοπίτες, κρέας με κριθαράκι και όλα τα άλλα φαγητά που κάνουν το ελληνικό καλοκαίρι πιο γευστικό.
Μετά το φαγητό ακολουθούσε η μεσημεριανή ραστώνη. Το πρωινό ξύπνημα, τα ζεστά μπάνια, το καλό φαγητό και η ηλικία συντελούσαν στο να νιώθουν αρκετά κουρασμένοι, ώστε να αποζητούν την ξεκούραση. Με τις πόρτες μισάνοιχτες, τα παράθυρα ανοιχτά και τις κουρτίνες τραβηγμένες, αναζητούσαν το ρεύμα αέρα που θα τους επέτρεπε να πάρουν μια δύο ώρες υπνάκο. Πράγμα όχι και τόσο εύκολο σε ένα τόπο που έβραζε από τα βάθη της γης και τον πύρωνε ο καλοκαιρινός ήλιος.
Η πόλη αυτές τις ώρες νέκρωνε. Τίποτα και κανένας δεν κινούνταν και το μόνο που άκουγες ήταν τα τζιτζίκια, ίσως κάποιο ψυγείο από διπλανά μαγαζιά, ή το ροχαλητό κάποιου ένοικου.
Αν ήσουν πιτσιρικάς στην Αιδηψό τα πράγματα δεν ήταν και τόσο εύκολα για διάφορους λόγους. Πρώτα απ όλα εκλαμβανόσουν σαν ενόχληση. Ελάχιστοι ήταν οι παππούδες και γιαγιάδες που έφερναν μαζί τους τα εγγονάκια τους. Θυμάμαι την γιαγιά μου, που νοίκιαζε δωμάτια, να αποφεύγει τις οικογένειες με παιδιά και δεν ήταν η μόνη. Αν αναλογιστείς όμως ότι σε αυτή την πόλη την συγκεκριμένη χρονική στιγμή η συντριπτική πλειοψηφία είχε το ένα έκτο της ενέργειας και της ζωτικότητας ενός δεκάχρονου παιδιού, αντιλαμβάνεσαι τον ιδιότυπο αποκλεισμό και την άτυπη διαμόρφωση του κοινωνικού συνόλου της Αιδηψού κατά την παραθεριστική περίοδο.
Για το λόγο αυτό, όσοι πιτσιρικάδες είχαμε ξεφύγει από το «παιδομάζωμα», τον Ηρώδη ή άλλους ήρωες των ηλικιωμένων, έπρεπε να συμμορφωνόμαστε στους κανόνες που μας έθεταν οι μεγάλοι ή να προσπαθούμε να τους ελαστικοποιούμε, όπου μας έπαιρνε. Αυτό τουλάχιστον έκανα εγώ. Το μεσημέρι λοιπόν, που δεν μου έλειπε ύπνος, όπως στους υπόλοιπους, αλλά παιχνίδι, περίμενα μέχρι να κοιμηθεί η γιαγιά μου και την κοπάναγα αθόρυβα για μπάνιο. Στο Θέρμαι Σύλλα μπροστά υπήρχε μια μικρή προβλήτα. Αυτή η προβλήτα λοιπόν, λειτουργούσε σαν σημείο συνάντησης και γνωριμιών παιδιών της ηλικίας μου. Εκεί μαζευόμασταν και κάναμε φιγούρα σε διαφορετικά στυλ βουτιάς από εξέδρα, ελπίζοντας να δημιουργηθεί κάποια παρέα ή ακόμα καλύτερα να γνωρίσουμε κάποιο κορίτσι. Σε γενικές γραμμές οι γνωριμίες και οι παρέες δεν ήταν εύκολες, διότι πάνω που άρχιζες να γνωρίζεσαι οι διακοπές τέλειωναν και οι φίλοι έφευγαν.
Το ποδήλατο ήταν μια πολύ καλή διέξοδος στις ατελείωτες βαρετές ώρες χωρίς παρέα και παιχνίδι. Η Αιδηψός είναι σχεδόν επίπεδη, έχει πολύ λίγες ανηφόρες και τουλάχιστον όταν ήμουνα παιδί τα αυτοκίνητα ήταν ελάχιστα. Οπότε, οι βόλτες με το ποδήλατο ήταν μια πολύ ευχάριστη απασχόληση παρατήρησης και επέκτασης του κόσμου που μπορούσες να εξερευνήσεις. Το μόνο που έπρεπε να προσέχεις ήταν να μην πάρεις σβάρνα κάποιον από τους ηλικιωμένους, οι οποίοι κινούνταν αργά μέσα στην μέση του δρόμου, δεν έλεγχαν τι γίνεται γύρω τους, δεν άκουγαν το κουδούνι, τα αντανακλαστικά τους ήταν ανύπαρκτα και σου έκαναν άκομψες παρατηρήσεις.


Ένας Κόσμος σε Αλλαγή

Στην εφηβεία μου πλέον βρισκόμασταν στην εποχή της ρόδας, τσάντας και κοπάνας. Το ουφάδικο δίπλα στο Ιστιαία αποτελούσε το σκηνικό. Εμείς με τα φουντωτά μαλλιά, την χαίτη, τα κοντά λαμέ σορτσάκια, τα t-shirts με τον γιακά χαμόγελο και τα ακουστικά του Walkman κρεμασμένα στο λαιμό, ψάχναμε για ένα ρόλο στο έργο.
Κάποιοι βέβαια έφταναν στην καταξίωση, αλλά αυτό απαιτούσε παπάκι και high scores στο packman. Όλοι όμως κάναμε τις ίδιες άτολμες και άτσαλες προσεγγίσεις σε κορίτσια και καταλήγαμε ένα τσούρμο μπακούρια να φέρνουμε πάνω κάτω στην παραλία.
Ξαναγυρνώντας στην παρατήρηση της συμπεριφοράς των ηλικιωμένων παραθεριστών, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η μεταστροφή στις αντιλήψεις και τις συνήθειες τους απέναντι στον τρόπο διασκέδασης.
Μετά το 74, η Ελλάδα μόλις είχε αρχίσει να γνωρίζει μια περίοδο οικονομικής ανάπτυξης και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών της. Οι έλληνες αρχίζουν να γνωρίζουν για πρώτη φορά μια πολιτική δημοκρατική σταθερότητα και συνθήκες οικονομικής ευμάρειας. Όμως η φτώχια, η ανέχεια, ο διχασμός και ο φόβος που είχαν γνωρίσει οι γενιές που βίωσαν την κατοχική, μετεμφυλιακή και δικτατορική εποχή δεν τους επέτρεπε να αναγνωρίζουν στους εαυτούς τους την πολυτέλεια της διασκέδασης.
Οι διακοπές στην Αιδηψό ήταν απόδειξη ότι μπορούσαν πλέον να αντέξουν ένα άλλο τρόπο ζωής πέρα από τον καθημερινό αγώνα για επιβίωση. Ωστόσο, η ανασφάλεια, η ανησυχία και μερικές φορές οι τύψεις, που φωλιάζουν μετά από τόσο τραυματικές εμπειρίες στην νοοτροπία των ανθρώπων αναζητούσαν αιτιολόγηση για την τρυφηλότητα των διακοπών και της διασκέδασης. Η νομιμοποίηση λοιπόν, βρισκόταν στην αναγκαιότητα υγείας.
Οι παραθεριστές έρχονταν για λουτροθεραπεία. Για να κάνουν όσο περισσότερα μπάνια μπορούσαν, προκειμένου να βγάλουν καλύτερά τον χειμώνα, όπως έλεγαν και οι ίδιοι. Κατ' επέκταση η διασκέδαση ήταν κάτι ακριβό και μη απαραίτητο.
Η κυριότερη αναψυχή ήταν η βόλτα πάνω κάτω στην ομολογουμένως πανέμορφη παραλιακή περατζάδα της Αιδηψού. Πιθανόν η βόλτα να συνοδευόταν με αναψυκτικό ή γλυκό σε κάποιο από τα καφεζαχαροπλαστεία της παραλίας. Αρκετά αργότερα ξεκίνησε η μόδα με τους λουκουμάδες.
Μερικές φορές υπήρχε και η επιλογή κάποιας παράστασης επιθεώρησης με πρωταγωνιστές όλες τις παλιές δόξες του κινηματογράφου της γενιάς του 60 (Βουτσά, Ρίζο, Πάντζα κ.α.).
Ο κινηματογράφος πέρασε περίοδο μεγάλης ακμής και στην Αιδηψό υπήρχαν 5 θερινοί κινηματογράφοι (Απόλλων, Νινόν, Τιτάνια, RΕΧ και Αιδηψός). Δυστυχώς, φέτος έκλεισε ο εναπομείνας Απόλλωνας και χάθηκε ακόμα ένα στολίδι της πόλης, από αυτά που διαμόρφωναν την ρομαντική της ατμόσφαιρα και γέμιζαν γλυκές αναμνήσεις τους επισκέπτες της.
Η τηλεόραση ήρθε να προσθέσει έναν νέο τρόπο διασκέδασης, να τροποποιήσει τις κοινωνικές συναναστροφές και να κυριαρχήσει αφήνοντας τους κινηματογράφους στην μακρά διαδρομή της παρακμής τους.
Στην περίοδο που περιγράφω του 70 & 80 τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, όπως αναφέραμε δεν παρείχαν τις ανέσεις που σήμερα θεωρούνται αυτονόητες. Σ' αυτά τα πλαίσια η μόνη τηλεόραση που υπήρχε στους ξενώνες ήταν η τηλεόραση του ιδιοκτήτη. Οπότε, σειρές που έγραψαν εποχή (θυμηθείτε π.χ. τις πρώτες βραζιλιάνικες σειρές) ήταν ευκαιρία συνάθροισης στο σαλόνι του ιδιοκτήτη ή στην αυλή του ξενώνα και στιγμές που ο χρόνος πάγωνε.
Τα παιδιά και οι συγγενείς ήξεραν ότι τη συγκεκριμένη ώρα δεν έπρεπε να τηλεφωνήσουν. Οι σύζυγοι των παραθεριστριών που εξαρτιόνταν καθοριστικά από τις γυναίκες τους για τα πιο απλά ως και τα πιο σύνθετα (π.χ πού είναι τα ρούχα τους, τα φάρμακα τους, τι θα φάνε κλπ), έπρεπε να περιμένουν υπομονετικά να εξελιχθεί και να ολοκληρωθεί το δράμα των πρωταγωνιστών χωρίς να τις ενοχλήσουν. Ήταν εκπληκτικό, θαυμαστό και ακατανόητο στα παιδικά μου μάτια πώς παρακολουθούσαν αμίλητες και απορροφημένες εκστατικά αυτές τις σειρές.
Η ταύτισή τους ήταν τέτοια που μετά το τέλος της εκπομπής ακολουθούσαν αναλύσεις, επεξηγήσεις και debates για το δίκιο ή το άδικο την καταπίεση ή τον κατατρεγμό που βίωναν οι χαρακτήρες της σειράς.
Τα τηλεφωνήματα των συγγενών ήταν άλλο ένα από τα ενδιαφέροντα περιστατικά της διαμονής των παραθεριστών. Όπως η τηλεόραση έτσι και το τηλέφωνο ήταν ένα και στο σπίτι του ιδιοκτήτη.
Οι συγγενείς των παραθεριστών καλούσαν είτε πρωί, είτε απόγευμα μετά τον μεσημεριανό ύπνο και όχι φυσικά τις ώρες των δημοφιλών σειρών. Ο ιδιοκτήτης του ξενώνα απαντούσε το τηλέφωνο και έπρεπε να φωνάξει τους ενοίκους. Εδώ βέβαια, υπήρχε ένα μικρό πρόβλημα. Συνήθως, οι ένοικοι στην ηλικία που βρίσκονταν δεν είχαν και την καλύτερη ακοή, οπότε όλοι μαζί οι συγκάτοικοι φώναζαν ή χτύπαγαν την πόρτα του ενδιαφερόμενου μέχρι να καταφέρουν να τον ειδοποιήσουν.
Αφού λοιπόν ενημερώνονταν οι ενδιαφερόμενοι, άρχιζε η μεγάλη πορεία. Πάλι η ηλικία έπαιζε το ρόλο της. Το τηλέφωνο καθαυτό είχε τον κλασικό χαρακτήρα, του πώς περνάτε, τι κάνουν τα παιδιά κλπ, η χαρά όμως του ενοίκου έδινε τροφή στις συζητήσεις με τους συγκάτοικους για τις επόμενες ημέρες.
Αργότερα, προς τα τέλη του 80 άρχισαν να τοποθετούνται σε δρόμους και πλατείες τα τηλέφωνα που δέχονταν τηλεκάρτες. Αυτό επέφερε μια σημαντική αλλαγή στις συνήθειες των παραθεριστών. Μειώθηκαν τα τηλέφωνα των συγγενών προς τους ξενώνες και δημιουργήθηκε νέο ωράριο εξόδου. Κατά τις 8 μμ λοιπόν γίνονταν μεγάλες ουρές στα καρτοτηλέφωνα, από καλοντυμένους παραθεριστές που περίμεναν υπομονετικά για να μιλήσουν με τους δικούς τους ανθρώπους και να συνεχίσουν μετά την καθιερωμένη βόλτα τους στην παραλία.
Τελικά τα τηλέφωνα μπήκαν στα δωμάτια με τόση καθυστέρηση, ώστε η εξέλιξη των κινητών κατέστησε την επένδυση άχρηστη και τους ενοίκους αυτόνομους και συνδεμένους διαρκώς.
Το τηλέφωνο, όπως αναφέραμε ήταν το προοίμιο της βραδινής εξόδου, ο κόσμος συνέχιζε στην παραλία για να κάνει βόλτες πάνω κάτω και να καθίσει σε κάποιο καφενείο. Όμως στις 10 μμ ακριβώς, σαν να υπήρχε κάποια μυστική συνεννόηση οι δρόμοι άδειαζαν και η πόλη έμοιαζε εγκαταλειμμένη. Εκεί λοιπόν που δεν μπορούσες να περπατήσεις από την πολυκοσμία ξαφνικά βρισκόσουν σε ένα δρόμο που σε τρόμαζε με την ερημιά του.

Παραθερισμός και Πολιτική

Η δεκαετία του 80 ήταν μια σημαντική καμπή για την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας. Σε πολιτικό επίπεδο νέες μεσοαστικές τάξεις βελτίωσαν την οικονομική τους κατάσταση και μπήκαν δυναμικά στο παιχνίδι της νομής της εξουσίας. Για πρώτη φορά μια σοσιαλιστική κυβέρνηση αναδείχθηκε στην εξουσία και οι γενιές που προέρχονταν από την κατοχή, τον εμφύλιο και τη δικτατορία, ένοιωσαν πως μπορούσαν πλέον να εκφράσουν ελεύθερα τα πολιτικά τους φρονήματα. Τα πάθη από τον πολυετή αποκλεισμό, τις διώξεις και την καταπίεση έκφρασης της βούλησης των κεντροαριστερών πολιτών ήρθαν να συγκρουστούν με τα πάθη εκείνων που άρχισαν να αποκλείονται από την αντίστροφη κομματικοποίηση του κράτους του νέου καθεστώτος. Μέσα σε αυτό το σκηνικό στην Αιδηψό δημιουργήθηκε η επονομαζόμενη Μικρή Βουλή. Στο πάρκο του ΕΟΤ, στην πλευρά της θάλασσας στο πλάι του Θέρμαι Σύλλα, οι λουόμενοι συγκεντρώνονταν και συζητούσαν τα πολιτικά θέματα που τους απασχολούσαν. Ήταν τέτοιο το ενδιαφέρον και η συμμετοχή των παραθεριστών που γρήγορα έγινε σημείο συνάντησης και τα πηγαδάκια μετεξελίχθηκαν σε πολιτικό διάλογο με κανόνες. Πλέον, υπάρχει το βήμα του ομιλητή όπου εγγράφονται οι ενδιαφερόμενοι για να πάρουν το λόγο και να απαντήσουν σε ερωτήσεις. Το πάθος και η ένταση των ομιλιών έχει οδηγήσει σε καρδιακά επεισόδια ακόμα και σε θάνατο.
Όταν λοιπόν η γενιά η δική μου και οι μετέπειτα γίνονταν απολιτικές και στρέφονταν όλο και δεξιότερα σαγηνευμένες από την ψευδαίσθηση της επιτυχίας, στην Αιδηψό μπορούσες να παρακολουθήσεις τους προβληματισμούς, τα απωθημένα, τις ιδέες και τις ιδεοληψίες των ανθρώπων που έζησαν καθοριστικά ιστορικά και πολιτικά γεγονότα.

Στα Zeros

Σήμερα στα zeros τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Οι παραθεριστές άλλαξαν, θεωρούν τις διακοπές υποχρέωση. Τα δωμάτια με ατομικό μπάνιο και air condition είναι το κατώτερο επίπεδο διαβίωσης. Οι διακοπές έπαψαν να χρηματοδοτούνται από πλεονασματικό οικογενειακό προϋπολογισμό και πραγματοποιούνται έστω και με δανεισμό. Η πόλη επεκτάθηκε βόρεια, το παλιό κέντρο και τα κτίρια του μαραζώνουν σιγά - σιγά. Τα αυτοκίνητα πολυάριθμα, το parking δύσκολο. Τα καταλύματα αυξάνονται ραγδαία και μένουν ανοίκιαστα ακόμα και σε περιόδους αιχμής. Ο αριθμός των παραθεριστών αυξάνεται, αλλά η διάρκεια των παραμονής μειώνεται και έχει διαμορφωθεί στην μια βδομάδα. Η παραθεριστική περίοδος με το ζόρι φτάνει μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Οι προσωπικές σχέσεις επισκεπτών και ιδιοκτητών έσβησαν. Οι παραθεριστές δεν ζουν πλέον τις διακοπές τους αλλά καυχούνται για αυτές στο κινητό.

Οι Κάτοικοι της Πόλης

Οι Αιδιψιώτες είναι άνθρωποι απλοί, με ανεπιτήδευτους ευθείς τρόπους που αρκετά συχνά μοιάζουν τραχείς. Μιλούν με μια ιδιαίτερη, έντονη προφορά που πνίγει τα φωνήεντα και εκφέρεται με βαρύ τόνο φωνής. Το λεξιλόγιο είναι πλούσιο σε λέξεις άγνωστες σε πολλές άλλες περιοχές της χώρας.
Ενδιαφέρον είναι πως η προφορά είναι ασυνήθιστη για την νότια Ελλάδα και την υπόλοιπη Εύβοια. Γεγονός που οφείλεται στο ότι η πόλη ήταν πάντα κοντύτερα στην Ρούμελη παρά στο υπόλοιπο νησί. Πριν φτιαχτούν οι δρόμοι που ένωναν την Χαλκίδα με την βόρεια Εύβοια, οι ορεινοί όγκοι στα βόρεια κράταγαν την περιοχή πραγματικά απομονωμένη από τον κορμό της. Δεν είναι ίσως τυχαίο που κατά την τουρκοκρατία η βόρεια Εύβοια υπαγόταν διοικητικά στην όχι στη Χαλκίδα.
Αναφέρομαι στην ντοπιολαλιά, διότι σαν μικρό παιδί κάθε φορά που πηγαίναμε στην Αιδηψό, άκουγα την μητέρα να μιλάει με έναν διαφορετικό τρόπο. Δεν είχε κανονικά καμία ιδιαίτερη προφορά, μα κάθε φορά που μίλαγε σε συντοπίτες της ακουγόταν «παράξενα». Πολύ αργότερα κατάλαβα, την ανάγκη του να ανήκεις κάπου, το πόσο προσδιοριστικό της ταυτότητάς μας είναι η ομιλία και πόσο μεγάλο πλούτο μπορεί να προσφέρει η διαφορετικότητα στη γλώσσα.
Οι Αιδιψιώτες είναι πολύ φιλόξενοι. Κάτι που στις μέρες μας είναι εύρημα marketing πολυτελών ξενοδοχείων και πολλές φορές αποτελεί κενό γράμμα, στην Αιδηψό ήταν βίωμα. Τους πελάτες τους έβλεπαν σαν επισκέπτες και άνοιγαν το σπίτι τους για να τους φιλοξενήσουν. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που παραθεριστές ζητούσαν επίμονα να έρθουν συγκεκριμένη ημερομηνία και δεν υπήρχε κατάλυμα. Σε αυτές τις περιστάσεις οι ιδιοκτήτες δεν δίσταζαν να τους δώσουν δωμάτιο μέσα στο σπίτι τους μέχρι να μπορέσουν να τους βολέψουν στον ξενώνα.
Από την άλλη πλευρά βέβαια, υπήρχε και η αρνητική πλευρά της νοοτροπίας της ιδιοκτησίας και της οικειότητας. Πολλές φορές οι ιδιόκτητες κατέφευγαν σε παρατηρήσεις προς τους ενοικιαστές που με τα σημερινά ταξιδιωτικά ήθη θα θεωρούνταν ανάρμοστες. Πχ μην χαλάτε το χαρτί, μη χτυπάτε την πόρτα, μην λερώνετε την τουαλέτα, σβήνετε το φώς κλπ.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό των κατοίκων της Αιδηψού είναι η αγάπη τους για την καθαριότητα και τα λουλούδια. Όλα τα σπίτια τουλάχιστον τα παλιότερα, είχαν προσεγμένες, καθαρές αυλές και πολλές γλάστρες με λουλούδια. Αίσθηση έκαναν τα πολλά γιασεμιά με κορμούς διαμέτρου 10 εκατοστών, οι γαρδένιες ολόκληρα δέντρα και οι αυλές που δεν έχουν ούτε ένα πεσμένο φύλο. Αν μιλάμε βέβαια για την αυλή της θείας μου της Ζωής δεν θα βλέπατε και κίτρινο φύλο πάνω στα λουλούδια, αλλά αυτό είναι άλλο επίπεδο.
Η καθαριότητα ήταν μια ψυχαναγκαστική ιεροτελεστία σκληρής δουλειάς που ξεκίναγε από το πρωί και τέλειωνε αργά το απόγευμα. Οι νοικοκυρές είχαν ένα βαρύ πρόγραμμα που περιελάμβανε το καθάρισμα του σπιτιού, αλλά και του ξενώνα τους. Ξεκίναγαν με τον καθαρισμό των ενοικιαζόμενων δωματίων, την αλλαγή στα σεντόνια, το σκούπισμα, το ξεσκόνισμα, το σφουγγάρισμα, την καθαριότητα στις κοινόχρηστες τουαλέτες, το πλυντήριο, το άπλωμα, το σιδέρωμα και ούτω καθεξής.
Βέβαια, οι δουλειές ήταν τόσες πολλές που αναγκάζονταν να παίρνουν «καμαριέρες», όπως τις αποκαλούσαν, για να τις βοηθούν. Δεν ένιωθαν όμως άνετα με την ιδέα, πως στο χώρο ευθύνης τους, το νοικοκυριό τους, χρειάζονταν βοήθεια.
Επιπρόσθετα, σαν επαγγελματίες επιδίωκαν την μεγιστοποίηση των εσόδων για την οικογένεια. Έτσι, λοιπόν, προτιμούσαν να απασχολούν καμαριέρα μόνο μερικές ημέρες την εβδομάδα. Και με αυτές ακόμα τις συνθήκες, η ιδιοτροπία και τελειομανία τους, δεν τις άφηνε ικανοποιημένες από καμία γυναίκα. Ακολουθούσαν κατά πόδας για να τους δείξουν τη γωνία που δεν πήρανε καλά με το σφουγγαρόπανο ή να το κάνουν αυτές καλύτερα
Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν είναι εύκολο να ικανοποιήσεις νοικοκυρά της Αιδηψού. Για αυτό και οι καμαριέρες, ελληνίδες από τα γύρω χωριά πριν το 90, που «επιβίωναν» ήταν λιγοστές και περιζήτητες. Όταν λοιπόν οι σπιτονοικοκυρές τα βρίσκανε με την καμαριέρα τους, γέρναγαν μαζί. Έβλεπες μεγάλες γυναίκες καμαριέρες και ιδιοκτήτριες, με πόνους σε όλο τους το κορμί να μην το βάζουν κάτω και να παλεύουν να κρατήσουν τα standards τους.
Γι' αυτές δεν είχε καμία σημασία αν μια νεώτερη γυναίκα θα έκανε περισσότερη και ίσως καλύτερη δουλειά. Η μία γνώριζε την άλλη. Οι υπερσυγκεντρωτικές νοικοκυρές, λοιπόν, ξεκίναγαν τις δουλειές στα δωμάτια μαζί με την καμαριέρα τους και όταν πλέον πίστευαν ότι οι εργασίες είχαν δρομολογηθεί ή δεν τους έπαιρνε άλλο να καθυστερούν, έφευγαν για προχωρήσουν στο μαγείρεμα και στο καθάρισμα του σπιτιού τους. Θα επέστρεφαν όμως το συντομότερο δυνατό για να εποπτεύσουν και να συνεχίσουν και οι ίδιες.
Το πλύσιμο των σεντονιών των δωματίων γινόταν στο πλυντήριο του σπιτιού και το σιδέρωμα στο χέρι. Αρκετά αργότερα εμφανίστηκε ο επαγγελματικός εξοπλισμός και οι οικογενειακές επιχειρήσεις που μάζευαν τα σεντόνια απ' όλες τις πανσιόν και τα επέστρεφαν πλυμένα και σιδερωμένα.
Και πάλι όμως οι Αιδιψώτισες νοικοκυρές αντιστάθηκαν σθεναρά πριν την τελική υποχώρηση τους, μπροστά στην εισβολή στο βασίλειό τους. Βρήκαν απίθανες δικαιολογίες, όπως ότι δεν τα σιδέρωναν και τόσο καλά, έκαναν απέλπιδες προσπάθειες αγοράζοντας μικρά σιδερωτήρια, αλλά από όποια πλευρά και να το πάλεψαν δεν μπορούσαν να αντισταθούν.
Οι επαγγελματικές υπηρεσίες και η καλή ποιότητα που προσέφεραν και φθηνότερα ήταν και μείωναν σημαντικά τον κόπο και τις ώρες εργασίας των ιδιοκτητών. Το μεσημέρι, οι πρωινές και κύριες καθαριότητες είχαν τελειώσει και μαζευόταν η οικογένεια για το μεσημεριανό τραπέζι. Ακολουθούσε, το πλύσιμο των πιάτων ένα μικρό σκούπισμα στην κουζίνα και κάνα δύο ώρες μεσημεριανού ύπνου.
Κάθε απόγευμα, αφού έπεφτε ο ήλιος ξεκίναγε η διαδικασία του ποτίσματος των λουλουδιών και του πλυσίματος της αυλής για να δροσίσει ο τόπος. Όσοι έμεναν μπροστά σε δρόμο θα έπλεναν και το πεζοδρόμιο
Τότε άρχιζαν να κάνουν την εμφάνιση τους και οι καρέκλες. Οι καρέκλες στο πεζοδρόμιο και οι παρέες μπροστά από κάθε σπίτι ή αυλή είναι κάτι που μόνο στην Αιδηψό έχω δει σε τόση έκταση. Στις καρέκλες αυτές θα κάθονταν οι ιδιόκτητες και οι φιλοξενούμενοι του ξενώνα. Μαζεύονταν οι παρέες πριν πάνε τη βόλτα τους στην παραλία, ανταλλάσσονταν κοινωνικές επισκέψεις και γινόνταν ψιλοκουβέντα που κράταγε και μετά από τις 10μμ που άδειαζε η παραλία. Όσοι επέστρεφαν από την βόλτα τους θα κάθονταν, έστω λίγο, στην παρέα προτού πάνε για ύπνο. Όπως είναι φυσικό η οικονομική δραστηριότητα της περιοχής βασίζεται στον τουρισμό. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Όλοι οι ντόπιοι είχαν κύρια επαγγέλματα. Άλλοι ήταν μπακάληδες, άλλοι μανάβηδες, μελισσοκόμοι, αγρότες, τεχνίτες κλπ.
Ο Τουρισμός ήταν πρόσθετο εισόδημα που ενίσχυε τα οικονομικά τους. Κάθε καλοκαίρι κινητοποιούταν όλη η οικογένεια και δούλευαν πολύ σκληρά. Ο άντρας στο επάγγελμά του, η γυναίκα στον ξενώνα και τα παιδιά βοηθούσαν ή δούλευαν κανονικά σε ξενοδοχεία, καφενεία και εστιατόρια. Ενδεικτικό ήταν ότι δεν υπήρχαν παρέες με ντόπια παιδιά, διότι αυτά δούλευαν. Επιπλέον, θυμάμαι χαρακτηριστικά μια συζήτηση με έναν ξάδελφο μου που δεν είχε καμία σχέση με την Αιδηψό, αλλά διορίστηκε για κάποια χρόνια στο λύκειο της πόλης, που σχολίαζε ότι τα παιδία στην Αιδηψό ξεκίναγαν την χρονιά κουρασμένα και αργούσαν να μπουν στο κλίμα του σχολείου.
Στην Αιδηψό είχα και την πρώτη εργασιακή μου εμπειρία. Στα δέκα οι γονείς μου με πάρκαραν στην γιαγιά και για να είμαι απασχολημένος με στείλανε να βοηθάω τον θείο μου τον Γιώργο στο χασάπικο του. Ο θείος μου, ο μεγαλύτερος γιός χασάπη, σκληραγωγημένος από τα παιδικά του χρόνια στην δουλειά, ήταν ένας μεγαλόσωμος, γεροδεμένος, καλοκάγαθος και επιβλητικός άντρας με, κλασικό μουστάκι και χαρακτήρα ηφαιστείου εν υπνώσει. Δεν ήξερες πότε θα εκραγεί και όταν συνέβαινε δεν ήθελες με τίποτα να είσαι εκεί.
Τα βασικά καθήκοντά μου ήταν να σκουπίζω το μαγαζί, να πλένω τα πλακάκια στους τοίχους από τα αίματα, να βάζω και να βγάζω κρέατα από το ψυγείο και καμία φορά με άφηνε να κόβω κιμά στην μηχανή. Η εργασιακή μας σχέση είχε το ενδιαφέρον της.
Σε γενικές γραμμές ούτε πολύ δουλειά με έβαζε να κάνω και μου έδινε και κανένα χαρτζιλίκι. Υπήρχαν όμως μοιραία λάθη που σήκωναν τυφώνα. Αν πχ ξεχνιόμουν και σταύρωνα τα χέρια, μας άκουγαν κάνα δύο τετράγωνα παρακάτω. Η μόνη που μπορούσε να ελέγξει τον θείο μου ήταν η θεία Ματίνα. Ήρεμη, έξυπνη και ευγενική αποτελούσε την εξισορρόπηση στον ευέξαπτο χαρακτήρα του θείου.
Στις προοπτικές καριέρας μου στην Αιδηψό υπήρχε και δεύτερη θέση εργασίας στο μπακάλικο του θείου του Γιάννη. Εκεί οι συνθήκες ήταν ηπιότερες βέβαια, αλλά μάλλον είχα κοπεί στην συνέντευξη και είχε προτιμηθεί η αδερφή μου, που θεωρείτο πιο σπιρτόζα από μένα.
Ο θείος μου ο Γιάννης, έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Εμφανισιακά πρόκειται για ένα ψιλόλιγνο άντρα με έντονα γαλανά μάτια, αρχοντικό παρουσιαστικό, λεπτούς τρόπους και αίσθηση του χιούμορ που δύσκολα ανακάλυπτες.
Εκπαιδευμένος από την αριστερή του δράση, παρέμενε πάντα αθόρυβος, ερμητικά κλειστός και ακολουθούσε μια ρουτίνα που δεν σου επέτρεπε να καταλάβεις το σθένος των πιστεύω του, την ένταση και την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα του
Στην κατοχή συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση και λειτουργούσε ως γραμματέας του ΕΛΑΣ. Στην μεταπολεμική Ελλάδα ήταν πάντα έρμαιο στον κίνδυνο του εκτοπισμού, διότι ποτέ δεν εγκατέλειψε την πολιτική του δράση, παρόλο που προφανώς είχε χαμηλώσει πάρα πολύ το προφίλ του. Στην διάσπαση του ΚΚΕ διάλεξε να συμπορευτεί με το ΚΚΕ εσωτερικού και προσπαθούσε να ενισχύσει το κόμμα με όποιο τρόπο μπορούσε.
Ποτέ δεν μιλούσε για πολιτικά στην ευρύτερη οικογένεια ή στον κύκλο του και όλη του η ζωή έμοιαζε να είναι σπίτι - δουλειά. Από την άλλη μεριά καθημερινά έπαιρνε την «Αυγή», το όργανο του κόμματος, έστω και αν έπρεπε να την διπλώνει και να την κρύβει. Επιπλέον, πρέπει να έπαιζε σημαντικό ρόλο ανάμεσα στους ομοϊδεάτες του.
Αν και στα κυριότερα γεγονότα δεν ζούσα καν, αργότερα ήμουν πολύ μικρός για να καταλάβω και ο θείος μου δεν μίλαγε ποτέ, το περιβάλλον πρέπει να ήταν πολύ επικίνδυνο. Σε μια κλειστή κοινωνία σαν της Αιδηψού, που αποτελούταν από απλούς τρομοκρατημένους ανθρώπους προβληματισμένους περισσότερο για την επιβίωση τους, ένας αριστερός, πρώην αντάρτης και είτε λίγο είτε πολύ ακόμη ενεργός, δεν μπορούσε να παρά να ξεχωρίζει σαν την μύγα μες στο γάλα.
Υποψιάζομαι, πως χρειαζόταν πολιτική ευστροφία και δεξιότητα χειρισμών για να επιβιώσεις σε ένα περιβάλλον που ο εκάστοτε ενωμοτάρχης μπορούσε να σε στείλει για διακοπές στη Μακρόνησο ανά πάσα στιγμή.
Πίσω στην εξέλιξη του επαγγελματικού προσανατολισμού των κατοίκων, πρέπει να σημειωθεί ότι όσο ο τουρισμός αυξανόταν το εισόδημα έπαψε να είναι πρόσθετο.
Τα χρήματα έγιναν πολύ ικανοποιητικά και οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα παραδοσιακά τους επαγγέλματα. Κάπου στην πορεία ήρθαν και οι οικονομικοί μετανάστες, οπότε η σκληρή δουλειά μεταβιβάστηκε και οι ντόπιοι μετατράπηκαν σε εισοδηματίες. Ατυχώς, η αποκλειστική ενασχόληση με τον τουρισμό δεν επέφερε και τον απαιτούμενο επαγγελματισμό στη μελέτη, ανάπτυξη υποδομών, βελτίωση των υπηρεσιών και στην προστασία του περιβάλλοντος που έκαναν την εικόνα της Αιδηψού ξεχωριστή



Τουρισμός & Μοντέλα Ανάπτυξης

Οι πιο σημαντικές παρεμβάσεις και υποδομές που έχουν γίνει τα τελευταία 40 χρόνια στην περιοχή είναι ο δρόμος που ενώνει την Αιδηψό με την Χαλκίδα μέσω Λίμνης. Ένας δρόμος που ξεκίνησε να χαράσσεται από τη ΜΟΜΑ, την μονάδα μηχανικού του στρατού που δημιουργήθηκε μετά τον πόλεμο για να υποστηρίξει την ανασυγκρότηση της χώρας.
Όπως ήταν φυσικό σε μια χώρα χωρίς πόρους η κατασκευή του δρόμου άρχιζε και σταμάταγε διαρκώς και τελικά χρειάστηκε περισσότερο από δέκα χρόνια για να ολοκληρωθεί κάπου στο 80. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί, αλλά ο πατέρας μου προτιμούσε να πηγαίνουμε από αυτή την διαδρομή, ακόμα και όταν ήταν υπό κατασκευή.
Η εμπειρία ήταν μοναδική. Ένα Datsun 100 A που είχαμε άναβε στις ανηφόρες και τις στροφές, τιναζόταν σαν τρελό στις κροκάλες στους χωματόδρομους, κόλλαγε στο χαλίκι που στρώνανε, βούταγε μέχρι την πόρτα στο νερό στον χείμαρρο κοντά στις Ροβιές και έφτανε στη λύτρωση στην Αιδηψό. Η διαδρομή αυτή ήταν το δικό μας Camel Trophy κάθε καλοκαίρι. Η φύση, όπως σας περιέγραψα και παραπάνω, είναι πραγματικά μοναδική στη Βόρεια Εύβοια, είναι όμως πολύ διαφορετικό να βλέπεις τις μπουλντόζες να σκάβουν πάνω από το σημείο που περνάς, να κάνεις στάση γα να μαζέψεις ρίγανη για το σπίτι και να μυρίζεις τα καμίνια που έφτιαχναν καυσόξυλο κατά μήκος της διαδρομής.
Από την αδύναμη Ελλάδα που δεν μπορούσε να φτιάξει ούτε ένα δρόμο, περνάμε στη «σοσιαλιστική» Ελλάδα του 80, όπου πιστεύεται πως η ανάπτυξη κατευθύνεται από τον κρατικό σχεδιασμό, οπότε δρομολογείται και ολοκληρώνεται το νέο λουτροθεραπευτικό κέντρο του ΕΟΤ. Κάτι απαραίτητο καθότι το παλιό λουτροθεραπευτικό κέντρο δεν επαρκούσε για να καλύψει τις ανάγκες των λουομένων, με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούνται και να διαμαρτύρονται.
Το νέο κέντρο προσέφερε νέες υπηρεσίες και έδωσε νέα κατεύθυνση στον τουρισμό. Προσέφερε πισίνα, γιατρούς, φυσιοθεραπευτές, διοικητικά γραφεία κλπ.
Ανάμεσα, στα κακά του κρατικού σχεδιασμού ήταν και είναι ότι στοχεύει στην επιβολή της παρουσίας του, στην εγκαθίδρυση και παγίωση της εξουσίας του και δημιουργεί μια στρατιά εξαρτώμενων που αντιστέκονται σε κάθε αλλαγή.
Επίσης, έχει μια μεγαλομανή παρά χρηστική και περιβαλλοντικά ενταγμένη κατασκευαστική προσέγγιση. Επιπλέον, ναι μεν πυροδοτεί ανάπτυξη, αλλά δυσκολεύεται να παρακολουθήσει τις εξελίξεις και το κυριότερο αργεί να δράσει, με αποτέλεσμα να καθηλώνει τις παραγωγικές δυνάμεις σε μοντέλα που είτε έχουν ήδη ξεπεραστεί, είτε θα ξεπεραστούν πολύ γρήγορα.
Τέλος, ο κρατικός σχεδιασμός δεν μπορεί παρά να είναι αποσπασματικός, διότι πρέπει να μετακινεί την προσοχή του σε μεγαλύτερες προτεραιότητες κάθε φορά.
Το αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να χτίσουν έναν τεράστιο τσιμεντένιο όγκο που καλύπτει και επισκιάζει την πόλη και μάλιστα να τον τοποθετήσουν πάνω στις γεωθερμικές πηγές της.
Οι πηγές, πριν την κατασκευή του υδροθεραπευτηρίου, ήταν επισκέψιμες. Η φύση είχε διαμορφώσει μια περιοχή με περίεργη ομορφιά. Οι πηγές ανέβλυζαν με ορμή μέσα από τη γη δημιουργώντας πίδακες καυτού νερού που άχνιζε στον ουρανό. Η μυρωδιά από το θειάφι ήταν άσχημη και έμοιαζε με την μυρωδιά του αυγού που βράζει. Το νερό έρεε ελεύθερο και με τα συστατικά του, έστρωνε την γη με ένα επίχρισμα αλάτων στο χρώμα του λευκού, της ώχρας και του πράσινου. Όταν ήμουν μικρός πηγαίναμε στις πηγές και ρίχναμε χαλικάκια. Μετά από λίγο καιρό αυτά γίνονταν μικροί κιτρινοκαφέ βώλοι.
Σε αυτό το μέρος, που θα μπορούσε να αποτελεί τουριστική εκμετάλλευση περιήγησης στην μαγεία της φύσης και να ενισχύει το μύθο των ιαματικών νερών, χτίστηκε το θεραπευτήριο, σκάφτηκαν και κλείστηκαν οι πηγές και περιφράχτηκε ο χώρος.
Το θεραπευτήριο εξακολουθεί να παρέχει υπηρεσίες και να εξυπηρετεί πολλούς επισκέπτες, αλλά πλέον δεν είναι παρά ένα μνημείο κρατικά σχεδιασμένης ανάπτυξης και αρχιτεκτονικής του 80, που έχει ξεπεραστεί από τις απαιτήσεις των παραθεριστών.
Το 90 πλέον ερχόμαστε στην θεοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Τα πάντα αφήνονται χωρίς κανένα σχεδιασμό να εξελιχθούν μέχρι να βρεθεί κάποιος που θα προθυμοποιηθεί να επενδύσει χρήματα.
Βρέθηκε λοιπόν, η εταιρία που αγόρασε το «Θέρμαι Σύλλα» και κατεύθυνε τον τουρισμό προς το μοντέλο των Spa Hotel. Αρκετά ξενοδοχεία ακολούθησαν. Ιδίως αυτά που είχαν δικαίωμα να παίρνουν ζεστό νερό από τις πηγές και έκαναν ανακαινίσεις και προσαρμογές. Χωρίς όμως να μπορούν να διαθέσουν τα κεφάλαια της εταιρίας και να την ανταγωνιστούν.
Τα ελαττώματα όμως αυτής της προσέγγισης είναι προφανή στη σημερινή οικονομική ζωή. Οι μικρό-ιδιόκτητες δεν έχουν την επιφάνεια για να κάνουν σημαντικές επενδύσεις και να θέσουν κατεύθυνση. Επωφελούνται από τις ευνοϊκές συγκυρίες ανάπτυξης του τουρισμού και υποφέρουν ή εξαλείφονται σε περιόδους κρίσης. Πολύ περισσότερο δεν έχουν τη γνώση για να σχεδιάσουν.
Όλοι μαζί όμως μεγάλοι και μικροί παίκτες της λεγόμενης ελεύθερης αγοράς δοκιμάζουν να σπρώξουν τα όρια των κανόνων προς όφελός τους και ζημία των άλλων. Μέχρι τελικά είτε να επικρατήσει μονοπωλιακά ένας, είτε να επέλθει χάος που θα κάνει κάθε προοπτική επένδυσης ασύμφορη και την απόσυρση από την υπάρχουσα θέση δελεαστικότερη.
Το δόγμα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι πως η αγορά από μόνης της θα επιφέρει την ισορροπία και θα διορθώσει όλες τις στρεβλώσεις. Η πράξη όμως έχει δείξει ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία μισεί τον ανταγωνισμό και τείνει να τον εξαλείψει. Πολύ περισσότερο δε, προτού επέλθει ισορροπία, αν συμβεί ποτέ, πάμπολλοι θα έχουν υποφέρει.
Μου είναι πολύ δύσκολο να φανταστώ πως οι manager ενός μεγάλου ξενοδοχείου επαφίενται στον υγιή ανταγωνισμό για να πετύχουν τα έσοδα που προσδοκά ο οργανισμός. Ιδίως όταν οι ανταγωνιστές τους κόβουν μερίδιο. Θα κλείσουν το πεζοδρόμιο, το δρόμο, την προβλήτα, τη θάλασσα μπροστά από το κτίριο, θα απολύσουν μαζικά και θα κάνουν ότι μπορούν, θεμιτό ή λιγότερο θεμιτό, προκειμένου να προσθέσουν έσοδα ή να εξαλείψουν τον ανταγωνιστή.
Επίσης, μου είναι δύσκολο να φανταστώ πως ένας μικροϊδιοκτήτης θα διατηρήσει τον παραδοσιακό χαρακτήρα του κτίσματος του ή δε θα βγάλει τα σκουπίδια του στο δρόμο, διότι καταλαβαίνει πως αλλοιώνει τη φυσιογνωμία του τόπου.
Δυστυχώς, η οικονομική ανάπτυξη βάσει της εκμετάλλευσης του τουρισμού, οδηγεί σταθερά στην κάλυψη και του τελευταίου εκατοστού που θα μπορούσε να προσθέσει ένα ακόμα δωμάτιο. Χαρακτηριστικό είναι κάτι που διαπίστωσα στην τελευταία μου επίσκεψη. Παρατήρησα ότι σε πολλές νέες κατασκευές στο ισόγειο των κτηρίων, δεν υπάρχει ούτε ίχνος ελεύθερου άκτιστου χώρου, υπάρχει όμως πυλωτή που οι ιδιοκτήτες έχουν βγάλει τραπεζάκια, καρέκλες και καναπέδες. Τυχαία λοιπόν ανακάλυψα πως αυτοί οι χώροι είναι θέσεις στάθμευσης όπως είναι υποχρεωτικό να προβλέπεται στο σχέδιο. Να ένα λοιπόν, δήθεν έξυπνο κόλπο των μηχανικών και των ιδιοκτητών για να βγάζουν ένα ακόμα δωμάτιο. Το ότι αλλάζει η εικόνα του τόπου, συνεχώς προς το χειρότερο, δεν τους πειράζει προς το παρόν, γιατί αυτό θα το συνειδητοποιήσουν αρκετά αργότερα όταν θα είναι πλέον εμφανής η ποσότητα και η ποιότητα του τουρισμού που θα μπορούν να προσελκύσουν.
Μια ακόμα στρέβλωση της "ελεύθερης" οικονομίας είναι πως, όταν η αγορά έχει διαμορφώσει τις υπηρεσίες της, δεν υπάρχουν και πολλά στοιχεία που μπορούν να διαφοροποιήσουν το προϊόν. Σαν αποτέλεσμα, ο ανταγωνισμός γίνεται τόσο ανυπόφορος για όλους τους συμμετέχοντες, που προτιμούν να έλθουν σε μια συνεννόηση, έστω και άτυπη. Σε αυτή την περίπτωση τα θύματα είναι οι πελάτες που αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες στα επίπεδα των κερδών που επιθυμούν να παρουσιάσουν οι επιχειρηματίες.
Το μόνο πραγματικό αξίωμα της ελεύθερης αγοράς είναι πως οι πρωτοποριακές ιδέες και οι νεωτερισμοί είναι αυτοί που δημιουργούν κέρδη και ωθούν την οικονομική δραστηριότητα προς τα εμπρός.
Οι ιδέες όμως είναι το πιο σπάνιο αγαθό και δεν μπορεί να αναπτυχθεί αν υπάρχει μια στρατιά ανθρώπων «υπαλλήλων» που παρακαλάνε για μια θέση εργασίας, ή επαγγελματιών που χτυπάνε πάνω στο τοίχο της γραφειοκρατίας.
Επομένως, η ελεύθερη αγορά χρειάζεται κάποιους ρυθμιστές που θα την αποτρέπουν από το φαύλο κύκλο της. Αυτοί οι ρυθμιστές δεν μπορεί να είναι άλλοι από το κράτος, την τοπική αυτοδιοίκηση, τις οργανώσεις επαγγελματιών και πολιτών.
Το κράτος έχει αποδειχτεί ως ο πιο αδύναμος κρίκος. Σε αντίθεση, με το λόγο ύπαρξης του, που είναι η εύρυθμη λειτουργία όλων των τομέων δραστηριοποίησης των πολιτών του και η προστασία των συμφερόντων της πλειοψηφίας, αποτελεί εύκολο στόχο για τα μικρά και μεγάλα συμφέροντα των αλληλοσυγκρουόμενων δυνάμεων της αγοράς.
Μια σημαντική εξέλιξη που ίσως να ξαναδώσει την πόλη στους κατοίκους και τους επισκέπτες της είναι ο περιφερικός δρόμος που πάει να φτιαχτεί στην είσοδο της Αιδηψού, τον οποίο βλέπω σταματημένο τα τελευταία τρία χρόνια. Ακόμα και να ξεκολλήσει το έργο κάποια στιγμή, δεν φτάνει για να αλλάξει τη όψη της πόλης. Σίγουρα θα μειώσει την κίνηση, αλλά θα πρέπει να υπάρχει ένας γενικότερος σχεδιασμός που θα βγάλει τα αυτοκίνητα εκτός. Έτσι και αλλιώς, η χρήση των αυτοκίνητων στην Αιδηψό είναι συγκεκριμένη. Οι ταξιδιώτες έρχονται τα παρκάρουν και τα ξαναπαίρνουν όταν θα φύγουν. Άντε να κάνουν και καμία εκδρομή στις γύρω περιοχές, να πάνε στο θεραπευτήριο και να πάνε στην θάλασσα.
Το νέο μοντέλο ανάπτυξης της πόλης δεν χρειάζεται να βασιστεί στην κεντρική διοίκηση ή στην απληστία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ή ακόμα να αφεθεί στα συμφέροντα των μικροϊδιοκτητών. Πρέπει να βασιστεί στους ανθρώπους που αγαπούν τον τόπο τους, που έχουν γνώσεις και θα κάνουν κάποιες παρεμβατικές κινήσεις για να δείξουν την κατεύθυνση, θα κάνουν σαφείς τους κανόνες σε όλους και θα φροντίζουν να τηρούνται. Οι λύσεις είναι πολύ πιο απλές και πιο οικονομικές απ' όσο φαντάζουν. Τα μεγέθη της πόλης δεν είναι και τεράστια για να δικαιολογούν τέτοια απραξία. Αν επομένως ο δήμος φρόντιζε να φτιάξει χώρους στάθμευσης στα όρια της πόλης ή σε συγκεκριμένα σημεία μέσα στην πόλη, θα προκαλούσε άμεσα ένα άλμα στην ποιότητα ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών της. Η ζωή θα ξαναέρχονταν στο κέντρο. Οι δρόμοι θα ξαναφαίνονταν άνετοι τα πεζοδρόμια φαρδιά. Οι παρέες θα ξαναμαζεύονταν για κουβέντα. Τα μαγαζιά θα γέμιζαν ξανά πελάτες. Τα παιδιά θα ξαναέπαιζαν στις γειτονιές και θα έκαναν ποδήλατο. Οι επισκέπτες θα έκαναν τις βόλτες τους άφοβα και θα κοιμόντουσαν χωρίς να πετάγονται από το θόρυβο των αυτοκινήτων
Παραπέρα, αν αντικαθιστούσε το τεράστια θορυβώδη λεωφορεία που διώχνουν κόσμο από τους ξενώνες που περνούν, με μικρά λεωφορεία ή Mini Van που θα ένωναν τα παρκινγκ, τα θεραπευτήρια και τις κοντινές παραλίες θα κάλυπτε τις βασικές ανάγκες μετακίνησης των επισκεπτών και θα δημιουργούσε νέες εκμεταλλεύσεις και έσοδα. Επιπλέον, αν προστάτευε τη αρχιτεκτονική της πόλης αξιοποιώντας κάποιο από τα τόσα προγράμματα που έχουν περάσει σε μια 30ετία επιδοτήσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα δημιουργούσε ένα ξεχωριστό αξιομνημόνευτο σκηνικό στην εντύπωση των επισκεπτών. Τέλος, προσφέροντας επιμόρφωση στους επαγγελματίες του τουρισμού της περιοχής θα έδινε παραστάσεις, γνώσεις και ιδέες για καλύτερη ποιότητα και ανταγωνιστικό προϊόν στον κλάδο της περιοχής. Φτιάχνοντας ποιότητα ζωής, δημιουργώντας μια μοναδική εικόνα, ατμόσφαιρα και επαγγελματισμό δεν επιδιώκεις την ουτοπία, απλά δίνεις υπεραξία στο τουριστικό προϊόν σου.

Επίλογος




Η Αιδηψός είναι μια κοινωνία που προσαρμόζεται αργά και αντιστέκεται με όλη την δύναμή της στις αλλαγές। Είναι ένας τόπος, όπου μεγάλοι άνθρωποι χαίρονται αυτά που στερήθηκαν μετά από πολλά χρόνια σκληρής δουλείας και προσφοράς στην οικογένεια τους. Για αυτό χρειάζονται ένα περιβάλλον που θα τους είναι οικείο και προβλέψιμο. Δεν έρχονται για ν' ανακαλύψουν τον κόσμο, όπως θα έκαναν σε άλλη ηλικία, αλλά να βρεθούν ανάμεσα σε ανθρώπους που έζησαν τον κόσμο έχοντας παρόμοιες παραστάσεις. Δε συλλέγουν εμπειρίες, αλλά διηγούνται τις δικές τους. Έχουν συγκεκριμένες συνήθειες και επιθυμούν να απολαύσουν παροχές. Οι κάτοικοι της πόλης μπορεί να μην έρχονται σε επαφή με τις τελευταίες εξελίξεις, αλλά έχουν ακόμα δική τους ταυτότητα και τρόπο ζωής που μπορεί να αφομοιώσει και ενθουσιάσει τον επισκέπτη.
Ο ταξιδιώτης, λοιπόν, που θα ξεπεράσει την προκατάληψη πως η πόλη είναι τουριστικός προορισμός για ηλικιωμένους, κρατήσει ανοιχτές τις αισθήσεις και έχει φιλική διάθεση, θα κερδίσει μια μοναδική ταξιδιωτική εμπειρία. Ποτέ η Αιδηψός δεν πρόκειται να γίνει κάποιος από τους «τρέχοντες» τουριστικούς προορισμούς, αλλά ο επισκέπτης της έχει να δει μερικές από τις σημαντικότερες φυσικές ομορφιές της χώρας. Έχει να επωφεληθεί από την συγκριτικά φτηνότερη διαμονή και διαβίωση. Θα κάνει τα μπάνια του σε θάλασσες ζεστές. Θα βιώσει μια κοινωνική σύνθεση μοναδική και θα γνωρίσει μια ντόπια κοινωνία που έχει δικό του τρόπο ζωής.

Καλή διαμονή!!!


ΠΗΓΗ: travelpod.com

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου